Wat is vendelen ?
Vendelen is het kunstig zwaaien van kleurrijke vlaggen van 1.8 m
x 1.8 m aan stokken van ongeveer 2.4 m waaraan een tegengewicht
is bevestigd zodat het evenwichtspunt van het geheel niet
in de vlag komt te liggen en men dus zodanig met afwisselende grepen
een volledige vendelreeks kan afwerken, op muziek of tromgeroffel.
Een traditionele vendelstok weegt al vlug 8 tot 10 kg.
Voor de jeugd bestaan er kleinere vlaggen, gaande van 1.2 m
tot 1.6 m. Vendelen wordt tradioneel door mannen uitgevoerd,
uitzonderlijk wordt er her en daar een vrouw toegelaten.
Voor optredens worden zowel moderne als heraldische vlaggen
gebruikt; bij heraldische vlaggen gebruikt men vaak
de groepsvlag, de vlag van de landsheer of de patroonheilige,
de vlag van de stad, de vlag van de regio(s)
en/of de Europese vlag. Het vendelen is een eeuwenoude traditie
die in heel Europa beoefend word en waarin zeer veel variatie zit
tussen de verschillende groepen en regio's.
Bij iedere inhuldiging, viering, verwelkoming, processie, enz.
in de geschiedenis komt men wel vaandeldragers of vendeliers tegen,
wat niet verwonderlijk is, want het vendelzwaaien is een vertoon
van kracht, stoerheid, fierheid en behendigheid van de vendelier,
wat een streling is voor het oog.
Wat is wimpelen ?
Het wimpelen
is een variant van het vendelen dat hoofdzakelijk door meisjes
uitgevoerd wordt met kleinere vlaggen zonder tegengewicht.
De vlaggen van 1.2 m of kleiner hebben een modern design
met een kort handvat juist lang genoeg om met 2 handen te grijpen.
De dunne stokken zijn gemaakt van bamboe of kunststof, en worpen
zijn niet mogelijk door het ontbreken van een tegengewicht.
Het wimpelen wordt vooral beoefend in de KLJ groepen.
Het wimpelen moet in schoonheid echter niet onder doen
voor het vendelen. De opeenvolging van de verschillende
draai-bewegingen en de snelheid van uitvoering van de verschillende
oefeningen zijn tevens een streling voor het oog.
Wat is vendelzwaaien ?
Men spreekt over vendelzwaaien als de vlag beweegt zonder dat dit
gebeurt volgens de opgelegde handelingen. Het mag er misschien
op gelijken, maar de details kloppen niet. Vaak is de positie van
de handen verkeerd en gebruikt men veel meer kracht dan nodig is.
Soms gebruikt men ook vlaggen zwaaien, als de term die het meest
bekend is bij het grote publiek. Dit is echter een hele brede waaier,
een jongen die met een speelgoedvlag zwaait, zwaait immers ook met
een vlag maar het is absoluut geen vendelen.
Wat is een vaandrig ?
Elk gilde heeft één vaandrig; ook wel vaandeldraaier genoemd. De
vaandrig is één van de belangrijkste personen in een gilde. Hij draagt
en zwaait het vaandel, het min of meer heilig en gewijd symbool van de
eenheid van broeders die zich erachter scharen. Het vaandel is een
grote en zwaar geborduurde vlag met de patroonheilige of het symbool
van de gilde erop. Er kan maar één vaandrig zijn in een groep,
als er meerdere zijn moet men spreken over vendeliers.
De vaandrig zwaait het vaandel tijdens optochten en processies, hij
zwaait over de koning en over overheden buiten het gilde, over nieuwe
en overleden gildebroeders, over pas getrouwde leden en hij beschermt
het vaandel alsof het zijn eigen leven is.
Wat is een vendelier ?
Een vendelier kan alleen of in group vendelen. Hij hanteert de vlag
volgens bepaalde vastgelegde figuren. Bij een demonstratie
volgen de figuren elkander willekeurig op. Bij een reeks echter
werden de figuren nauwgezet vastgelegd zodat iedereen gelijk
en op muziek (of tromgeroffel) de reeks mooi kan brengen.
Soms spreekt men ook over vendelzwaaier, vendeldrager, vendeldraaier
of vlaggenzwaaier; maar dit wordt vaak ervaren als een belediging
aan de vendelier. De genoemde termen tonen weinig tot geen respect
tot wat de vendelier brengt.
Een vendelier vendelt met allerlei type vlaggen: grote, kleine,
effen gekleurde, geborduurde, stadsvlaggen, streekvlaggen
of de groepsvlag. Een vendelier wimpelt niet, dat is een heel
andere discipline.
Wat is klassiek vendelen ?
Zodra de landvorst de schutters opriep, dienden zij zich
op een centrale plaats te verzamelen, waarbij elke groep
zijn eigen vaandel en vendel voerde. Het is wel zeker dat bij
de aankomst de vendels neigden voor overheden en de landvorst
bij wie schutters zich present melden. Waarschijnlijk is het dat
uit het neigen en zwaaien het huidige vendelen is voortgekomen,
temeer er nu alleen gevendeld mag worden als de schutterskoning
present is. Deze term wordt enkel gebruikt binnen de gilden.
Wat is acrobatisch vendelen ?
Zoals in oeroude tijden werden tijdens de krijgsverrichtingen
de vendels van het leger en zijn onderdelen meegevoerd.
De vendels mochten nimmer ter aarde zijgen, zij mochten de grond
niet raken. De drager, al werd hij gewond, diende te zorgen dat
het vendel steeds boven de hoofden der strijders zichtbaar bleef.
Was de drager dodelijk gewond, dan moest een makker het vaandel
overnemen, dit vaandel werd dan ook ten koste van alles
tot het laatst verdedigd.
Als men het acrobatisch vendelen van tegenwoordig beziet kan men
zich voorstellen hoe een vendelier, gewond, zich kronkelt en wentelt
om toch het vendel hoog te houden. Het vendel wordt nog steeds
hoog in de lucht geworpen om daarna handig weer te worden opgevangen.
Wellicht is het overdragen van het vendel door een dodelijk gewonde
aan zijn strijdmakker(s) de oorsprong van het acrobatisch vendelen.
Deze term wordt enkel gebruikt binnen de gilden.
Hoe wordt er beoordeeld tijdens wedstrijden ?
Elke schutterij met vendeliers heeft zo zijn eigen volgorde
wat de vendelslagen betreft. Tijdens schuttersconcoursen zijn
er speciale wedstrijden voor het vendelen. Er wordt op gelet
dat de vendelslagen juist, gelijk en op tijd worden gemaakt
door alle aanwezige vendeliers uit dezelfde vereniging.
En er wordt op gelet dat de vendelslagen worden gemaakt
die verplicht zijn om te maken.
Vendelgroepen zijn onderverdeeld in diverse klassen. De hoogste is
de Superieur A en de laagste is de klasse Vaandelafdeling.
Des te hoger de klasse, des te moeilijker zijn de vendelslagen
en des te strenger wordt er gejureerd tijdens concoursen.
Voor elke fout die er door één of meerdere juryleden gezien wordt,
worden strafpunten gegeven.
Het klassiek vendelen, acrobatisch vendelen en de wedstrijden
worden vooral in Nederlandse gilden georganiseerd. In België
wordt er vooral gevendeld, in mindere mate gewimpeld.
Wat is vendelen in een schuttersgilde ?
Een van de bijzondere tradities binnen de Brabantse (Nederland)
schuttersgilden is het vendelen of vendelzwaaien. De vendeliers
voeren bij officiële optredens hun zwaaivendel mee.
Onder begeleiding van tamboers voeren zij dan met hun vendel
een kleurig en acrobatisch bewegingsspel op. Op de gildendag
gaan de vendeliers mee in de optocht en voeren als besluit
bij de massale opmars met tientallen gelijk
een gezamenlijke vendelhulde uit. Een prachtig schouwspel en
een van de hoogtepunten van de dag. In de wedstrijden daarna
meten de vendeliers zich in behendigheid en perfectie
bij het uitvoeren van de figuren, met als inzet
een zilveren schildje.
De schutterij of het schuttersgilde was in vroegere tijden
een soort burgerwacht, opgericht in de Middeleeuwen om de stad
of het dorp te beschermen bij een aanval en de orde te handhaven
bij oproer of brand. Ze waren meestal gegroepeerd volgens
het wapen dat ze gebruikten: de handboog, de voetboog, kruisboog
of het geweer en naar hun wijk.
De schuttersgilden zijn op heden nog zeer actief in Belgisch
en Nederlands Limburg, Gelderland en in Noord-Brabant,
maar zij hebben enkel een folkloristische functie.
Wat is de oorsprong van het vendelen ?
Het vendelzwaaien zou zijn oorsprong hebben tijdens de kruistochten
of kort ervoor. Het was een militaire daad waarbij het legerstandaard
werd bewogen. Later werden jonge officieren van de compagnie belast
met het dragen van de compagniestandaard.
Met sierlijke bewegingen vergezelden en stuurden zij de buik
van het leger. Tijdens de Middeleeuwen was er een nauw contact
tussen de schuttersgilden en vendelzwaaiers (vendeldragers).
In afbeeldingen uit de 16e eeuw is te zien dat legereenheden
en gilden vlaggen meevoeren van groot formaat. Dat wordt gedaan
door vaandeldragers of vaandrigs genaamd. In militaire
instructieboekjes uit de 16e eeuw worden bepaalde vaste figuren
of slagen beschreven; deze zijn nu nog bekend als basisfiguren
in het hedendaagse vendelzwaaien. Aanvankelijk hadden
deze vaandels nog korte stokken, waardoor het zwaaien
niet gemakkelijk moet zijn geweest.
Tijdens de 17e eeuw zou vendelzwaaien een hoofdmoment geweest zijn
tijdens de Rederijkers feesten. Het werd individueel of in groep
gebracht. Het vendelen was als een eerbetoon aan de wereldlijke
autoriteiten. Later werd ook aan kerkelijke autoriteiten
deze hulde gebracht.
Later in de 18e eeuw verschijnt de loden bol als contragewicht
aan een langere stok. Het vaandel werd zodoende wel zwaarder,
maar kreeg een veel betere balans waardoor de figuren gelijkmatiger
uitgevoerd kunnen worden. In de Brabantse gilden werd
tot halverwege de vorige eeuw door de vaandrigs nog met vaandels
van rond de 10 kilo gezwaaid. Na die tijd zien we de veel
lichtere vendels opkomen.
Na jaren van relatieve kalmte werd in de jaren ‘50 het vendelzwaaien
nieuw leven ingeblazen door de KLJ, Katholieke Landelijke Jeugd,
een jeugdbeweging. Zij begonnen hun leden aan te zetten deze mooie
Vlaamse folklore verder te ontwikkelen door creatie
van nieuwe figuren en series. In sommige afdelingen kreeg men
de vendelmicrobe zo te pakken dat ze zelfstandig verder gingen.
Zowat gelijktijdig drong het vendelen ook door in
de Vlaamse volksdansgroepen die de technieken nog verder verfijnden
naar de vendelreeksen op muziek of tromgeroffel die we vandaag
de dag kennen. Hieruit zijn ook enkele onafhankelijke vendelgroepen
ontstaan, die door het combineren van authentieke en moderne reeksen
de jeugd weet te bekoren tot het vendelen.
Het 'vlagvertoon' door de gilden wordt tegenwoordig meestal gedaan
door vendeliers; de vaandrig zwaait zijn vaandel alleen nog
maar bij zeer bijzondere gelegenheden.
In welke landen wordt er gevendeld ?
Buiten Vlaanderen en Nederland, wordt er ook nog gevendeld
in enkele streken van Duitsland, Italië, Oostenrijk, Spanje
en Zwitserland. Landelijk en ook regionaal zijn er veel verschillen
in uitvoering. Sommige groepen vendelen altijd op muziek,
anderen maken veel indruk met het naar elkaar toegooien
van de vendels. Heel bekend zijn de vendelzwaaiers die optreden
bij de palio's of paardenraces in sommige steden van Italie,
met als bekendste die in Sienna.
Via de website
http://vendelzwaaien.jouwpagina.nl is een schat aan informatie
over vendelzwaaien te vinden, vooral uit het buitenland.
In welke groepen wordt er gevendeld ?
De meest traditionele zijn de gilden: om toe te treden moet je
familie zijn of worden van een bestaand lid, of één van de oprichters
zijn. Af en toe ziet men een vrouw maar hoofdzakelijk zijn het mannen
die vendelen met heraldische vlaggen op traditonele muziek
of tromgeroffel. Sommige gilden combineren dit met volksdansen,
boogschieten of kruisboogschieten. Kinderen of jeugd worden
niet toegelaten. De vendeliers dragen traditonele kledij en
het is vooral de historische betekenis die van belang is.
Iets flexibeler zijn de volkskunstgroepen die wel iedereen toelaten,
soms wat jeugd en een vrouw, maar toch nog vooral mannen die vendelen
met heraldische vlaggen op traditonele muziek of tromgeroffel.
De vendeliers dragen traditonele kledij en het is vooral
de historische betekenis die van belang is. Het vendelen is hier
vaak van secundair belang, om het volksdansen te begeleiden.
De Katholieke Landelijke Jeugd (KLJ) zijn verspreid
over heel vlaanderen en doen allerhande activiteiten om vooral
de landelijke jeugd zinvol te animeren. Ze leren volksdansen,
pyramide bouwen, wimpelen en vendelen. De meisjes en de jongens
worden strikt gescheiden: volksdansen en wimpelen voor de meisjes,
vendelen voor de jongens. Enkel pyramide bouwen is gemengd.
Niet elke afdeling doet elke KLJ-sport en sommige afdelingen
doen enkel spelen en/of uitstappen. Ze vendelen en wimpelen ofwel
op tromgeroffel, ofwel op moderne muziek en gebruiken hoofdzakelijk
bannervlaggen of het zelf ontworpen symbool van hun afdeling.
De kledij van de vendeliers is een wit hemd en witte broek
met een gekleurde vendelband. De meisjes dragen een rok en t-shirt
van eigen design. Bij de KLJ is vooral de sport, techniek en
het streven naar perfectie van belang. De KLJ vendeliers zijn
aanzienlijk groter dan de traditonele groepen.
Hier en daar zijn er dan nog onafhankelijke groepen,
die zich niet willen binden aan één of andere strekking en
vaak de experimentele toer op gaan. De moderne muziek en kledij
slaagt aan bij het grote publiek, waardoor deze vaak vele leden
hebben en dus meer gevraagd worden voor de grote manifestaties.
Wat is de betekenis van het woord vendel ?
V = Vrede
E = Eendracht
N = Noblesse
D = Discipline
E = Eer
L = Lach en Leven
Wat zijn de afmetingen van het vendel ?
De afmetingen van de vendels worden gesteld op 180 x 180 cm.
De afmetingen van de vendels voor de jeugd zijn 140 x 140 cm (10-16
jaar) en 120 x 120 cm (t/m 10 jaar).
De stok van het vendel moet van hout zijn. Bovendien moet hij
zo lang zijn, dat bij loodrechte stand van het vendel het diagonaal
hangende vaandel de grond niet raakt. De lengte van de stok
is dan in totaal 270 cm. De vendelstok voor de jeugdvendels
moet in totaal 210 cm zijn.
Compleet zal stok en vendel met de boven omschreven maat 180 x 180 cm
een gewicht moeten hebben van ongeveer 4 kg. Voor de jeugdvendels,
met een maat van 140 x 140 cm, zal het gewicht van stok en vendel
ongeveer 2,5 kg zijn.
Waar en wanneer kan er worden gevendeld ?
Overal waar er iets te vieren valt, kunnen vendeliers optreden;
van een devote processie tot een carnavalstoet, van een braderij
tot een historische evocatie, van een verjaardag tot een inhuldiging.
De vendeliers treden op onder begeleiding van een tamboer,
opgenomen of live muziek. De afwisseling van trommel en muziek geeft
een mooie variatie aan het optreden.
Vendeliers zijn heel flexibel in hun optredens, ze kunnen
op een podium optreden of afwisselend met andere groepen.
Voor stoeten of parades is een optreden niet beperkt in tijd
of afstand.
In de basis is er een vrij oppervlak nodig van minimaal 6 m x 6 m
voor optredens, die zowel buiten bij zonnig weer als binnen
met een minimale hoogte van 5 m kunnen worden uitgevoerd.
Voor te vendelen in stoet is het aangeraden om de hele straat
vrij te maken.
Waarom zou ik beginnen te vendelen ?
Ten eerste is het een gezonde sport die vooral de armspieren traint
en de lenigheid bevordert, althans toch als dit gebeurt volgens
de regels van de vendelkunst. Het is een sport met een doel,
namelijk reeksen aanleren op muziek om deze dan te kunnen
demonstreren voor het grote publiek. Het is dus niet zomaar
eens een uur per week op de loopband of willekeurig met de vlag
zwaaien, nee, het is vendelen.
Het vendelen is niet zo bekend, wat de bestaande vendeliers toch wel
bijzonder maken tussen al de andere sporters. Je kan ermee uitpakken
en iedereen staat te kijken als die vlag 4 meter of hoger in de lucht
wordt geworpen. Vendelier zijn is echt iets bijzonders.
Het is een groepsgebeuren, er wordt geoefend om synchroon te vendelen,
of afwisselend, waar je in beide gevallen elkaar goed moet aanvoelen.
Het is bewegen op muziek en deze leren aanvoelen.
Het is ook plezier maken en zeveren tussen pot en pint.
Vendeliers kunnen zowat op elk feest aantreden en worden ook veel
gevraagd, ook in het buitenland. Als je dus graag de wereld wat
verkent en nieuwe mensen wil leren kennen, is dit een bijkomend
pluspunt.
Tenslotte is het ook een stuk cultuur, een stukje vlaamse
geschiedenis, die we samen beleven, bewaren en uitbreiden voor de
toekomstige generaties.
Wat is vendelen bij vendelkunstgroep Amico ?
Vendelen bij Amico is in de eerste plaats veel plezier maken.
Er heerst vaak een losse sfeer en er wordt heel wat afgepraat.
Het is een groep voor de mensen, door de mensen en met visie
op de toekomst.
We vendelen met half grote vlaggen van 1.4 m bij 1.4 m met enkel
zelf gemaakte stokken van ongeveer 2 m lang. Deze maat werd
gekozen zodat de leeftijdsdrempel kan worden verlaagd tot 10 jaar,
terwijl de vlag toch nog als groot en indrukwekkend overkomt
bij het publiek. Organisatoren verkiezen vaak veel vendeliers
en aangezien een kleinere vlag minder plaats nodig heeft
en podium plaats beperkt is, is de keuze vlug gemaakt.
Sinds september 2009 hebben we ook kleine vlaggen van 1 m bij 1 m,
geschikt voor kinderen vanaf 6 jaar. Deze kleine vlaggen gebruiken
we ook tijdens initiaties en als afwisseling van de grotere vlaggen.
Aangezien de meeste groepen enkel grote vlaggen gebruiken,
maakt dit ons uniek in de streek. De wimpelgroepen worden hier
uiteraard buiten beschouwing gelaten.
We beperken het vendelen niet tot enkel mannen, maar ook vrouwen en
jeugd zijn meer dan welkom. We willen ons ook niet beperken tot één
bepaalde strekking, zoals enkel de volkskunst of het Vlaams
nationalisme. Overal waar er iets te vieren is, kunnen wij aantreden.
We stellen ons dus zo neutraal mogelijk op, met respect voor alle
groeperingen en overtuigingen, maar met een blik op de toekomst.
We vendelen op zowel moderne als traditionele muziek, zodoende vindt
iedereen wel ergens zijn gading in. In dit kader zijn muzikanten
natuurlijk ook welkom bij ons. Vendelen en muziek spelen kan ook
worden gecombineerd.
Onze vendelstokken verdienen bijzondere aandacht aangezien
ze veel lichter zijn dan de traditionele stokken met bajonetsluiting.
We verlaagden het totale gewicht respectievelijk naar 2 kg (half grote)
en 1 kg (kleine) wat een enorm verschil maakt tijdens het vendelen.
We gaan ook regelmatig kijken naar andere groepen om zowel de
evoluties te volgen als nieuwe contacten te leggen. Daarnaast doen we
ook regelmatig uitstapjes puur voor het plezier en om de groepsfeer
te bevorderen. Iedereen is vrij om hier al dan niet aan deel
te nemen.
Zoals eerder gezegd, kunnen we overal optreden waar er wordt gefeest:
kermissen, braderijen, eetfestijnen, verjaardagen, bruiloften,
inhuldigingen, kerkelijke of Vlaamse feesten, etc. alsook in allerlei
stoeten en processies. We geven ook losse demonstraties en
initiaties. We hebben geen vaste prijzen maar laten die
bepalen door de uitstraling van het evenement, het doelpubliek, de
mogelijkheden tot verdere samenwerking, de gevraagde duur van het
optreden en het aantal vendeliers die aanwezig kunnen zijn.